Trong mấy ngày qua, dư luận sôi sục vì bản án 42 tháng từ giam mà toà án tỉnh Hoà Bình đã tuyên cho Bác sĩ Hoàng Công Lương. Bênh có và tán đồng cũng có,...

Tùy nhiên, xin mọi người hãy dành ít thời gian để đọc những thông tin dưới đây, bỏ qua 2 lý lẽ rất cảm tính sau đây:

1. Cậu ấy còn quá trẻ, mặt mũi hiền khô thế kia! Làm gì mà tuyên án nặng như thế?

Xin thưa! Dù khoa nhân tướng học có sự đúng đắn như thế nào đi chăng nữa, thì tâm tính con người phần lớn sẽ bộc lộ qua nhân dạng. Tuy nhiên, đây chỉ là những nhận định mang tính cảm tính, vì không thể luận công tội một con người dựa vào sắc đẹp.

2. Lập luận 2: 8 gia đình thân nhân của tất cả các bệnh nhân không may qua đời cũng đã ký đơn yêu cầu tha bổng, tuyên vô tội cho Bác sĩ Lương. Tại sao lại kết án như vậy?

Lập luận này cũng sai và đầy cảm tính. Vì ý kiến của những người không có chuyên môn khi đó không đủ giá trị kết án hay tha bổng cho một con người chuyên môn, trong vụ án chuyên môn đó. Nhưng cuối cùng ngã ngũ ra thì người thầy thuốc kia vô tội, đã làm hết sức mình và không có lý do gì để lên án họ cả.

Lý lẽ duy nhất mà toà án vin vào để tuyên án tù giam cho Bác sĩ Lương là không làm theo đúng quy trình: Bác sĩ Lương không tiến hành kiểm tra việc bàn giao, nghiệm thu về chất lượng hệ thống lọc nước trước khi khởi động hệ thống lọc máu. Cuối cùng một thảm họa Y tế nghiêm trọng chưa từng thấy như chúng ta đang biết đến.

“Quy trình” được xem là một trong những yếu tố then chốt của vụ án gây nhiều căm phẫn. Nếu tôi, với tư cách là một nhà thầy thuốc trải qua thời gian 30 năm vinh nhục trong nghề xin nói đến hai chữ “quy trình” này.

Với Y khoa hiện đại, quy trình là cực kỳ quan trọng. Những phác đồ điều trị là những thuật toán được nghiên cứu kỹ lưỡng, có tính đến những xác suất về đúng sai, có cập nhật liên tục. Một khi đã có xác suất đúng sai, có cập nhật thì đồng nghĩa với những phác đồ quy trình lạc hậu hay sai. Đây là điều tất yếu của một nền Y khoa hữu hạn, không ngừng tiến bộ và đang thay đổi từng ngày.

Trong hành chính, Standard Of Operation (SOP) là những quy trình vận hành chuẩn, được soạn thảo nhằm đảm bảo tính đồng bộ trong hoạt động của một ê kíp chuyên môn. Điều này nhằm hạn chế được những sai sót, để quy định trách nghiệm.

Quy trình là tối quan trọng đối với những công việc mang tính kỹ thuật, chuyên môn cao độ như hàng không, Y khoa,... Vấn đề là những quy trình này do ai trực tiếp soạn thảo, soạn thảo như thế nào, với mục đích gì? Mấu chốt của vấn đề chính là ở đây.

Có những quy trình Y khoa đã cứu mạng hàng triệu sinh linh. Ví dụ như việc rửa tay trước khi đỡ để của Bác sĩ Semmelweis, người đã bằng cảm tính yêu cầu những bác sĩ dưới quyền rửa tay bằng nước vôi trước khi đỡ đẻ. Cuối cùng tỷ lệ chết do nhiễm trùng hậu sản giảm đi rõ rệt.

Những Semmelweis cũng phải trả giá đắt cho quy trình đơn giản đó. Nhiều đồng nghiệp lên án giả thiết trên chẳng khác nào bản cáo trạng buộc tội những bác sĩ đã gây bệnh, là một điều sỉ nhục cho Y giới, vốn tự xem mình là quý tộc. Thậm chí đã có 3 bác sĩ Sản khoa đã ký giấy gửi Semmelweis đến bệnh viện tâm thần.

Ngày nay, quy trình rửa tay trước khi tiến hành những thủ thuật Y khoa đã trở thành quen thuộc với tất cả những nhân viên Y tê,s đến độ người ta làm nó như một thói quen, đơn giản và không hề có cảm giác ép buộc. Giá trị của một quy trình đúng đắn, thuyết phục là như thế nào! Nói không quá lời, động tác rửa tay là một quy trình vĩ đại.

Ngược lại, tôi đã chứng kiến một Công ty Thụy Sĩ mua lại một Công ty lớn khác của Đức. Sau cuộc sáp nhập này, rất nhiều khối óc lỗi lạc người Đức ra đi. Người ta giải thích cuộc lưu vong hàng loạt này là những cái đầu Đức, tuy lạnh lùng, chính xác nhưng không chịu nổ được những quy trình vận hành Standard Of Operation tỉ mỉ, quá chi tiết của người Thụy Sĩ, dân tộc nổi tiếng về nghề làm đồng hồ. Người Đức nói: “Không có chỗ cho sự sáng tạo”.

Lại nhớ chuyện xưa, khi tôi là một bác sĩ trẻ lộc ngộc, làm việc ở một khao nghèo, bệnh nhân nghèo, bác sĩ nghèo. Tổ chức Y tế Thế giới ưu tiên cho khoa nghèo mạt hạng kia một cái máy sốc điện dùng cho những bệnh nhân ngưng tim. Quý lắm, nên trùm bao để trong kho, không dám đưa ra bên ngoài.

Đêm ấy tôi trực, bệnh nhân giường số 3 ở Bình Phước chuyển lên trong tình trạng ngưng tim. Sốt ruột, tôi vào đẩy cái máy mới tinh ra, đánh luôn mấy nhát sốc điện. Tim đập lại, bệnh nhân được cứu sống.

Sáng hôm sau giao mai, tôi bị lãnh đạo khoa mắng té tát vì tội tự tiện dùng máy mới mà không có ý kiến lãnh đạo (nói gọn là “Không đúng quy trình”).

– Bệnh nhân ngưng tim, tôi sốt ruột phải làm thế. Tại sao?

– Chú dùng máy không đúng quy trình (lại quy trình – NV). Nhỡ máy nó hư thì sao?

Đến đây thì tôi cứng họng. Cãi thế nào được với “Quy trình”?

Ôn lại một chút chuyện xưa để biết rằng hai chữ “Quy trình” tuy hay ho mọi nhẽ, rất thuyết phục với công chúng. Tuy nhiên, không phải khi nào “quy trình” cũng đúng, cũng tốt, cũng giúp cứu người. Bởi thực ra nó phải tùy thuộc vào độ giản tiện, tính chính xác, mục đích, tính khả thi, tính áp dụng của mỗi quy trình.

Nói rộng ra nữa, bộ quy trình dày cộp của những bệnh viện Mỹ cũng vừa được khảo sát về tính hiệu quả. Bộ quy trình cực kỳ chi tiết, được khảo sát trên tạp chí Bristish Medical Journal cho thấy trên 4.400 bệnh viện đạt chuẩn quy trình này, nhưng tỷ lệ tử v0ng lại không giảm. Đồng thời, bệnh nhân không hề dựa vào việc đạt chuẩn quy trình này để lựa chọn bệnh viện điều trị cho mình.

Ngược lại, tất cả thủ tục hành chính, giấy má, hồ sơ điện tử (Electronic Health Record – EHR), người ta thấy tình trạng kiệt sức, trầm cảm, tự sát đang gia tăng trong giới y khoa Mỹ. 80% tình trạng sức khỏe tâm lý tồi tệ này có liên quan đến thủ tục hành chính, giấy má và EHR . Đến nỗi ngành Y khoa đang dẫn đầu về tỷ lệ tự sát, ly hôn, trầm cảm. Thống kê chung cho thấy trung bình mỗi ngày có 1 bác sĩ Mỹ tự sát…

Không ai dám nói về những quy trình này sai, tôi cũng thế. Tuy nhiên, quy trình đúng đắn, chi ly chưa chắc đã giúp giảm tỷ lệ tử v0ng. Ngược lại, sự kiệt sức của Y giới khi áp dụng những quy trình này có thể làm xao nhãng sự chăm sóc bệnh nhân, đối tượng của mọi quy trình, và làm tăng sai sót. Vì y khoa là khoa học của con người, do con người thực hiện, không phải là một khoa học được lập trình sẵn. Tính chất nguy cơ, bất định trong y khoa muôn đời vẫn tồn tại mà không quy trình nào lường trước được.

Lấy một ví dụ khác dễ hiểu hơn, xe tải đang được kiểm định về chất lượng đúng quy trình, bằng lái xe hợp lệ cũng đúng với quy trình. Tuy nhiên, tai nạn giao thông đang ngày càng ở mức khủng khiếp. Do đó, có thể cho rằng những quy trình này chỉ là dối trá, vô hiệu hóa. Hãy nhìn quy trình học thi lái xe thì hiểu ngay được vấn đề.

Hãy trông vào tỷ lệ tử vong hay tai biến chích ngừa dồn dập đang xảy ra. Vắc - xin, sàng lọc, tiêm chủng… có đúng quy trình không? Nhưng vẫn có người bị chết! Và chắc chắn tội lỗi không thuộc về người cán bộ Y tế tiêm chủng, vì họ không có chuyên môn, không thể kiểm định tính an toàn, tính hiệu quả của loại vắc - xin mà họ được chỉ định tiêm phòng cho trẻ em. Họ không phải chịu trách nhiệm về cái không thuộc chuyên môn và trách nhiệm của họ.

Tương tự như vụ Bác sĩ Lương không thể chịu trách nhiệm về những việc mà anh ta không được đào tạo để thực hiện hay kiểm định là nguồn nước chạy thận. Đòi hỏi một biên bản kiểm định ư? Cũng tốt để tránh trách nhiệm, nhắm mắt ký vào biên bản cũng xong. Nhưng nếu nguồn nước đó đã bị nhiễm độc, thì có tờ giấy đó cũng chẳng giúp bệnh nhân sống sót. Bám vào một tờ giấy lộn, một tấm bằng lái mua được bằng tiền, một biên bản kiểm định xe được mua… để biện hộ hay luận tội là một lập luận duy lý và cực đoan. Và vô cùng phi lý, tàn nhẫn.

Y khoa là hữu hạn, con người Y khoa cũng hữu hạn. Bởi vậy, cần quy trình để hạn chế sai lầm. Tuy nhiên, Y khoa không phải là một cỗ máy công nghiệp, con người Y khoa cũng không phải là người máy. Nếu thực hàng Y khoa chỉ bám vào quy trình, nhất là quy trình cứng nhắc, dốt nát thì những con robot điều trị sẽ tốt hơn những thầy thuốc. Đồng nghĩa, những con robot này sẽ không cảm thấy bị chà đạp, làm sỉ nhục và xúc phạm khi đưa ra tòa. Thế nên việc dùng quy trình máy móc để kết án một bác sĩ được xem là một nhát dao kết liễu nghề nghiệp rất nặng và ít được thông cảm.

Cuối cùng, bản án dành cho bác sĩ Lương sẽ là một tiền lệ rất xấu đối với Y khoa Việt Nam. Những thầy thuốc để thủ thân sẽ bám vào “Quy trình” nhiều hơn, bỏ nhiều thời gian cho việc giấy má ghi chép nhiều hơn, kiệt sức nhiều hơn, thủ thế nhiều hơn… thay cho sự xả thân có tính mạo hiểm của nghề nghiệp. Hậu quả cuối cùng là ai? Những người bệnh sẽ chết, và chết rất đúng quy trình, không bắt bẻ vào đâu được.

Bác sĩ Lê Đình Phương!

Nguồn: http://news.tinnhanh60.com/